[ Pobierz całość w formacie PDF ]
śadnych zmian), cesarstwo rzymskie na Zachodzie (proponuję je po
%2 r. nazywać roboczo rzymsko-niemieckim") ograniczało się w rze-
czywistości do dwóch jedynie państw (królestw): Niemiec (wcześniej
zwanych królestwem Franków Wschodnich) i Italii, przy czym Italia
południowa znajdowała się pod panowaniem bądz to bizantyjskim,
bądz arabskim, a część środkowa półwyspu stanowiła dziedzictwo św.
Piotra", czyli państwo papieskie.
Prawdą jest, \e Otton I zapewnił obu królestwom, połączonym
w zasadzie jedynie unią personalną, znaczny stopień zwartości i \e tak
pod względem terytorium, jak równie\ realnej potęgi cesarstwo
Ottona I i Ottona II było najsilniejszym czynnikiem politycznym
63
w łacińskojęzycznej Europie. Prawdą jest wszak\e i to, \e za panowa-
nia dwóch pierwszych Ottonów cesarstwo było w gruncie rzeczy formij
dominacji Niemców nad włoską częścią. Mo\na je, jak sądzę, określić
mianem cesarstwa hegemonialnego"76. W Niemczech, na północ od
Alp, znajdowały się podstawy materialne i militarne panowaniu
Ottonów. Do Italii, do Rzymu, cesarze przybywali, ale tylko po to
w gruncie rzeczy, by panować nad sytuacją, tłumić bunty przeciw
ników i koronować się w Rzymie. Prawda, \e Otton II, jako jedyny
chyba cesarz rzymski", został w Rzymie pochowany (u św. Piotra na
Watykanie), ale był to właściwie przypadek, konsekwencja śmierci na
południu Italii. Otton I został pochowany w ukochanym przez siebie
Magdeburgu, następca Ottona III - Henryk II w równie przez siebie
ukochanym Bambergu.
Sam Otton III, który zmarł przedwcześnie w Italii, znalazł miejsce
wiecznego spoczynku tam, gdzie spoczywał od dwóch stuleci Karol
Wielki - w Akwizgranie. Nie było mu bowiem dane umrzeć i zostać
pochowanym w Rzymie, czego bez wątpienia pragnął najbardziej. Na
przeszkodzie stanął któryś z kolei bunt samych Rzymian, którym
panowanie teutońskich" barbarzyńców było wielce niemiłe. Zrządze-
niem losu jedyny cesarz wczesnego średniowiecza, który zamierzał
z Rzymu uczynić rzeczywistą, a nie tylko nominalną stolicę cesarstwa,
musiał uciekać ze zbuntowanego miasta i umrzeć w trakcie odwrotu
na północ.
Pasjonującego problemu kształtowania się w umyśle młodego
cesarza idei Renovatio imperii Romanorum, wielkiej idei stworzenia
czegoś w rodzaju federacji niezale\nych jedno od drugiego królestw
chrześcijańskiej Europy pod zwierzchnictwem rezydującego w Rzymie
i ściśle współpracującego z papie\em cesarza, oraz konkretnych
kroków zmierzających do tego celu, nie mo\emy w tym miejscu
omówić z dokładnością, na jaką by zasługiwał77. Ogólnie tylko trzeba
stwierdzić, \e po zdławieniu (drugiego ju\ z kolei) powstania Rzymian,
gdzieś w 998 r. znalezć mo\na w zródłach informacje pozwalające
przyjąć, \e idea taka rzeczywiście się pojawiła. Wspomniana dewiza na
bulli cesarskiej jest tylko jednym spektakularnym jej przejawem.
Wokół cesarza zaczęła formować się pokazna grupa rzymskiej klien-
teli, która widać zechciała identyfikować się z planami cesarskimi Na
Awentynie lub (według najnowszych ustaleń) na Pałatynie powstała
czy zaczęła powstawać nowa, okazała rezydencja cesarska. Dotąd
64
8. Cztery prowincje składają hołd cesarzowi (Ottonowi III?). Pierwszą z lewej jest Sclauinia
(Słowiańszczyzna, Polska?). Miniatura
w rękopisie z Bambergu
rezydencja taka znajdowała się poza murami - na Watykanie, ale czy
to bliskość papie\a, czy inne nieznane nam bli\ej względy czyniły jij
widać, przynajmniej w oczach cesarza, niewystarczającą lub niedogod-
ną. Trudno nie dostrzegać w tym manifestacji zamiaru zwiększonej
obecności cesarza i jego dworu w Wiecznym Mieście.
Cesarz forsował tak\e inne, mo\e nie najwa\niejsze z naszego
punktu widzenia, ale wielce istotne z ówczesnego, innowacje. Oto
przywrócił dawny zwyczaj spo\ywania posiłków nie w kole współ-
biesiadników, jak to bywało tradycyjnie dotąd, lecz przy osobnym
stole, wyniesionym ponad pozostałe. Młody władca, o którym skąd-
inąd wiadomo, \e z wybranymi przyjaciółmi łączyły go bardzo bliskie
stosunki, zadbał zatem o to, by uczty, jak sądzimy te o ceremonialnym,
oficjalnym charakterze, dobitnie zaznaczały dystans cesarskiego maje-
statu wobec współbiesiadników. Innowacja ta, co łatwo zrozumieć,
spotkała się z bardzo nieprzychylnym odzewem zwłaszcza feudałów
saskich, przyzwyczajonych do większej poufałości władców. Nie bez
pewnej złośliwości komentowano te\ zapewne tworzenie przez Otto-
na III na wzór bizantyjski nowych godności nadwornych, przewa\nie
o czysto honorowym znaczeniu, jak imperialis militiae magister (do-
wódca wojsk cesarskich w Rzymie), praefectus navalis (przeło\ony
floty), imperialis palatii magister (przeło\ony domu cesarskiego), proto-
spatharius (palatyn Pawii), logotheta (kanclerz dla Italii), wreszcie
- omówiony ju\ tytuł patrycjusza.
W 999 r. nastąpiło kilka wa\nych nominacji duchownych. O wy-
niesieniu na stolicę kolońską Heriberta, uprzednio kanclerza dla [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl karpacz24.htw.pl
śadnych zmian), cesarstwo rzymskie na Zachodzie (proponuję je po
%2 r. nazywać roboczo rzymsko-niemieckim") ograniczało się w rze-
czywistości do dwóch jedynie państw (królestw): Niemiec (wcześniej
zwanych królestwem Franków Wschodnich) i Italii, przy czym Italia
południowa znajdowała się pod panowaniem bądz to bizantyjskim,
bądz arabskim, a część środkowa półwyspu stanowiła dziedzictwo św.
Piotra", czyli państwo papieskie.
Prawdą jest, \e Otton I zapewnił obu królestwom, połączonym
w zasadzie jedynie unią personalną, znaczny stopień zwartości i \e tak
pod względem terytorium, jak równie\ realnej potęgi cesarstwo
Ottona I i Ottona II było najsilniejszym czynnikiem politycznym
63
w łacińskojęzycznej Europie. Prawdą jest wszak\e i to, \e za panowa-
nia dwóch pierwszych Ottonów cesarstwo było w gruncie rzeczy formij
dominacji Niemców nad włoską częścią. Mo\na je, jak sądzę, określić
mianem cesarstwa hegemonialnego"76. W Niemczech, na północ od
Alp, znajdowały się podstawy materialne i militarne panowaniu
Ottonów. Do Italii, do Rzymu, cesarze przybywali, ale tylko po to
w gruncie rzeczy, by panować nad sytuacją, tłumić bunty przeciw
ników i koronować się w Rzymie. Prawda, \e Otton II, jako jedyny
chyba cesarz rzymski", został w Rzymie pochowany (u św. Piotra na
Watykanie), ale był to właściwie przypadek, konsekwencja śmierci na
południu Italii. Otton I został pochowany w ukochanym przez siebie
Magdeburgu, następca Ottona III - Henryk II w równie przez siebie
ukochanym Bambergu.
Sam Otton III, który zmarł przedwcześnie w Italii, znalazł miejsce
wiecznego spoczynku tam, gdzie spoczywał od dwóch stuleci Karol
Wielki - w Akwizgranie. Nie było mu bowiem dane umrzeć i zostać
pochowanym w Rzymie, czego bez wątpienia pragnął najbardziej. Na
przeszkodzie stanął któryś z kolei bunt samych Rzymian, którym
panowanie teutońskich" barbarzyńców było wielce niemiłe. Zrządze-
niem losu jedyny cesarz wczesnego średniowiecza, który zamierzał
z Rzymu uczynić rzeczywistą, a nie tylko nominalną stolicę cesarstwa,
musiał uciekać ze zbuntowanego miasta i umrzeć w trakcie odwrotu
na północ.
Pasjonującego problemu kształtowania się w umyśle młodego
cesarza idei Renovatio imperii Romanorum, wielkiej idei stworzenia
czegoś w rodzaju federacji niezale\nych jedno od drugiego królestw
chrześcijańskiej Europy pod zwierzchnictwem rezydującego w Rzymie
i ściśle współpracującego z papie\em cesarza, oraz konkretnych
kroków zmierzających do tego celu, nie mo\emy w tym miejscu
omówić z dokładnością, na jaką by zasługiwał77. Ogólnie tylko trzeba
stwierdzić, \e po zdławieniu (drugiego ju\ z kolei) powstania Rzymian,
gdzieś w 998 r. znalezć mo\na w zródłach informacje pozwalające
przyjąć, \e idea taka rzeczywiście się pojawiła. Wspomniana dewiza na
bulli cesarskiej jest tylko jednym spektakularnym jej przejawem.
Wokół cesarza zaczęła formować się pokazna grupa rzymskiej klien-
teli, która widać zechciała identyfikować się z planami cesarskimi Na
Awentynie lub (według najnowszych ustaleń) na Pałatynie powstała
czy zaczęła powstawać nowa, okazała rezydencja cesarska. Dotąd
64
8. Cztery prowincje składają hołd cesarzowi (Ottonowi III?). Pierwszą z lewej jest Sclauinia
(Słowiańszczyzna, Polska?). Miniatura
w rękopisie z Bambergu
rezydencja taka znajdowała się poza murami - na Watykanie, ale czy
to bliskość papie\a, czy inne nieznane nam bli\ej względy czyniły jij
widać, przynajmniej w oczach cesarza, niewystarczającą lub niedogod-
ną. Trudno nie dostrzegać w tym manifestacji zamiaru zwiększonej
obecności cesarza i jego dworu w Wiecznym Mieście.
Cesarz forsował tak\e inne, mo\e nie najwa\niejsze z naszego
punktu widzenia, ale wielce istotne z ówczesnego, innowacje. Oto
przywrócił dawny zwyczaj spo\ywania posiłków nie w kole współ-
biesiadników, jak to bywało tradycyjnie dotąd, lecz przy osobnym
stole, wyniesionym ponad pozostałe. Młody władca, o którym skąd-
inąd wiadomo, \e z wybranymi przyjaciółmi łączyły go bardzo bliskie
stosunki, zadbał zatem o to, by uczty, jak sądzimy te o ceremonialnym,
oficjalnym charakterze, dobitnie zaznaczały dystans cesarskiego maje-
statu wobec współbiesiadników. Innowacja ta, co łatwo zrozumieć,
spotkała się z bardzo nieprzychylnym odzewem zwłaszcza feudałów
saskich, przyzwyczajonych do większej poufałości władców. Nie bez
pewnej złośliwości komentowano te\ zapewne tworzenie przez Otto-
na III na wzór bizantyjski nowych godności nadwornych, przewa\nie
o czysto honorowym znaczeniu, jak imperialis militiae magister (do-
wódca wojsk cesarskich w Rzymie), praefectus navalis (przeło\ony
floty), imperialis palatii magister (przeło\ony domu cesarskiego), proto-
spatharius (palatyn Pawii), logotheta (kanclerz dla Italii), wreszcie
- omówiony ju\ tytuł patrycjusza.
W 999 r. nastąpiło kilka wa\nych nominacji duchownych. O wy-
niesieniu na stolicę kolońską Heriberta, uprzednio kanclerza dla [ Pobierz całość w formacie PDF ]