[ Pobierz całość w formacie PDF ]
instytucja została powołana do życia za XVIII dynastii i w większości wypadków jej
funkcję pełniły księżniczki. Z czasem instytucja ta zaczęła odgrywać rolę tak ważną
jak władza królewska i najwyższy kler Amuna i w czasach XXII dynastii położyła
kres kapłaństwu Amuna.
Gdy królowie Etiopii zdobyli Egipt i założyli XXV dynastię, wydawało się
początkowo, że ponownie wróciły dawne dni chwały Amuna. Sami Etiopczycy
w swej ojczyznie byli gorącymi wyznawcami Amuna z Napata i jego potęga
wzmacniała teraz pozycję Amuna z Teb. Ale w roku 663 p.n.e., w czasie wojen
między Tanutamunem królem Etiopii, a Asurbanipalem królem Asyrii,
zwycięstwo przypadło w udziale Asyryjczykom, którzy zdobyli Teby, kładąc kres
miastu i jego świątyniom. W kilka lat pózniej Tanutamun wycofał się do Etiopii
i nigdy więcej nie powrócił do Egiptu, co wraz z odejściem Etiopczyków strąciło
Amuna do roli boga lokalnego. Nawet potem, gdy za panowania rodzimego króla
Psametyka I i jego XXVI dynastii Egipt stał się niezależny, Amun nie odzyskał swej
dawnej pozycji.
Nowa dynastia pochodziła z Sais miasta leżącego w Delcie, gdzie żyli jej
królowie. Teby pozostały miastem prowincjonalnym, a bogini Neit z Sais stała się
bóstwem państwowym. Najwyższy kapłan Amuna był już mało znaczącą postacią,
a trwający jeszcze wpływ boskiej małżonki Amuna przeszedł w roku 655 p.n.e.
w ręce nowej dynastii saickiej. W roku tym boska małżonka Szepenwepet, córka
etiopskiego króla Pianchi, została zmuszona przez Psametyka I do zaadoptowania
jego córki Nitokre jako swej córki i następczyni.
Jedyny ratunek przed upadkiem duchowym i politycznym, przejawiającym się
w częstych podziałach kraju na mniejsze jednostki, upatrywali Egipcjanie
w powrocie do instytucji i życia duchowego z przeszłości. Proces ten zapoczątkowali
królowie etiopscy, którzy uważali się sami za spadkobierców Egiptu, starając się
przywrócić mu polityczną jedność. W życiu duchowym, szczególnie zaś w religii
i sztuce, ideałem był obraz Egiptu z czasów świetności w okresie Starego Państwa;
widocznie uważano okres Nowego Państwa za wzór niegodny naśladowania,
bowiem w okresie tym kraj był szeroko otwarty na wpływy z Azji. Poszukiwano
dawnych wierzeń i dawnych form kultu i ta archaizująca tendencja przywróciła
religii egipskiej, a w rzeczywistości całemu życiu Egipcjan, dawny charakter, który
w czasach pózniejszych wywierał wrażenie na Grekach i wzbudzał wśród nich
podziw.
Tendencje archaizujące znalazły pełny wyraz w czasach panowania rodzimej
dynastii XXVI. Egipt wyglądem zewnętrznym z pewnością przypominał kraj
z czasów budowniczych piramid i ten okres historii zasłużył na nazwę renesansu ,
jaką się mu zwykle nadaje. Kraj był jednak słaby ekonomicznie i militarnie i w tych
dziedzinach Psametyk I i jego następca musieli oprzeć się na Grekach. Najemni
żołnierze greccy zakładali garnizony w twierdzach granicznych Egiptu, a rzemiosła
greckie miały zapewniony rynek zbytu w Naukratis na terenie Delty. Najemni
żołnierze greccy nie byli w stanie ocalić Egiptu od najazdu Persów w roku 525 p.n.e.,
ale greccy kupcy mogli ich nawet mile przywitać, bowiem w ramach imperium
perskiego otwierały się dla handlu greckiego nowe szlaki, przy czym w Egipcie ich
osadnictwo nie ograniczało się już wyłącznie do Naukratis. Poza rozlokowaniem
swych garnizonów na terenie Egiptu i nałożeniem podstawowych podatków
Persowie nie dokonali żadnych zmian w instytucjach krajowych. W stosunku do
religii byli tolerancyjni i za Dariusza I w oazie Charga wybudowali świątynię
Amuna; na murach świątyni wypisano imię tego króla, co nie mogło nastąpić bez
jego zezwolenia.
Niewiele wiemy na temat stosunku wczesnych osadników greckich do religii
egipskiej. Herodot wspomina, że Amazis wyznaczył place, na których miały być
wzniesione ołtarze i sanktuaria dla Greków, którzy nie mieszkali w Egipcie, lecz
tylko zatrzymywali się w interesach handlowych płynąc dalej. Ten przekaz należy
interpretować jako stworzenie Grekom możliwości oddawania kultu ich własnym
bogom. Na terenie samego Naukratis wykopaliska odsłoniły pozostałości wczesnych
świątyń Apolla, Hery, Afrodyty, Diojskurów i ogromny świątynny okręg Hellenion
założony wspólnie przez liczne greckie komuny Azji Mniejszej. Można tu jeszcze
wymienić świątynię Zeusa, o której istnieniu wiemy z przekazów pisanych. Na
terenie Naukratis nie natrafiono na jakikolwiek ślad bóstwa egipskiego, brak jest
również dowodu, by Grecy zaadoptowali jakieś bóstwo egipskie. Jednak
w inskrypcji pochodzącej prawdopodobnie z V wieku p.n.e. wspomina się o kulcie
Izydy na tym terenie. Podczas gdy greccy kupcy zdawali się wykazywać całkowitą
obojętność w stosunku do religii egipskiej, to ze strony myślicieli greckich
zwiedzających Egipt zaczęło narastać zainteresowanie i podziw dla religii
i cywilizacji tego kraju w ogóle.
Druga księga Herodota stanowić może charakterystyczny przykład tego
zainteresowania. Herodot opisując wielokrotnie i szczegółowo różne mity i kulty
egipskie stał się się jednym z naszych głównych zródeł poznania religii okresu
saickiego i perskiego. Kult zwierząt nie budzi zdziwienia autora, który stwierdza
z aprobatą, że w oddawaniu czci bogom Egipcjanie prześcignęli wszystkich innych
ludzi. Idąc za przykładem swych rodaków widzi między różnymi greckimi
i egipskimi bóstwami analogie i podobieństwa, które są czasami oparte na nic nie
znaczących szczegółach. I tak widzi on Ozyrysa w Dionizosie, Horusa w Apollinie,
Bastet w Artemidzie, Izydę w Demeter, Amuna (lub Ammona, jak wymawia to imię)
w Zeusie. Jeżeli chodzi o innych bogów czy boginie, to Herodot zna tylko grecki
odpowiednik ich imion, jak np.: Ares, Afrodyta, Atena, Hefajstos, Hermes, Herakles,
Selene, Tyfon, i uważa, że są to imiona pochodzenia egipskiego, które zostały [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl karpacz24.htw.pl
instytucja została powołana do życia za XVIII dynastii i w większości wypadków jej
funkcję pełniły księżniczki. Z czasem instytucja ta zaczęła odgrywać rolę tak ważną
jak władza królewska i najwyższy kler Amuna i w czasach XXII dynastii położyła
kres kapłaństwu Amuna.
Gdy królowie Etiopii zdobyli Egipt i założyli XXV dynastię, wydawało się
początkowo, że ponownie wróciły dawne dni chwały Amuna. Sami Etiopczycy
w swej ojczyznie byli gorącymi wyznawcami Amuna z Napata i jego potęga
wzmacniała teraz pozycję Amuna z Teb. Ale w roku 663 p.n.e., w czasie wojen
między Tanutamunem królem Etiopii, a Asurbanipalem królem Asyrii,
zwycięstwo przypadło w udziale Asyryjczykom, którzy zdobyli Teby, kładąc kres
miastu i jego świątyniom. W kilka lat pózniej Tanutamun wycofał się do Etiopii
i nigdy więcej nie powrócił do Egiptu, co wraz z odejściem Etiopczyków strąciło
Amuna do roli boga lokalnego. Nawet potem, gdy za panowania rodzimego króla
Psametyka I i jego XXVI dynastii Egipt stał się niezależny, Amun nie odzyskał swej
dawnej pozycji.
Nowa dynastia pochodziła z Sais miasta leżącego w Delcie, gdzie żyli jej
królowie. Teby pozostały miastem prowincjonalnym, a bogini Neit z Sais stała się
bóstwem państwowym. Najwyższy kapłan Amuna był już mało znaczącą postacią,
a trwający jeszcze wpływ boskiej małżonki Amuna przeszedł w roku 655 p.n.e.
w ręce nowej dynastii saickiej. W roku tym boska małżonka Szepenwepet, córka
etiopskiego króla Pianchi, została zmuszona przez Psametyka I do zaadoptowania
jego córki Nitokre jako swej córki i następczyni.
Jedyny ratunek przed upadkiem duchowym i politycznym, przejawiającym się
w częstych podziałach kraju na mniejsze jednostki, upatrywali Egipcjanie
w powrocie do instytucji i życia duchowego z przeszłości. Proces ten zapoczątkowali
królowie etiopscy, którzy uważali się sami za spadkobierców Egiptu, starając się
przywrócić mu polityczną jedność. W życiu duchowym, szczególnie zaś w religii
i sztuce, ideałem był obraz Egiptu z czasów świetności w okresie Starego Państwa;
widocznie uważano okres Nowego Państwa za wzór niegodny naśladowania,
bowiem w okresie tym kraj był szeroko otwarty na wpływy z Azji. Poszukiwano
dawnych wierzeń i dawnych form kultu i ta archaizująca tendencja przywróciła
religii egipskiej, a w rzeczywistości całemu życiu Egipcjan, dawny charakter, który
w czasach pózniejszych wywierał wrażenie na Grekach i wzbudzał wśród nich
podziw.
Tendencje archaizujące znalazły pełny wyraz w czasach panowania rodzimej
dynastii XXVI. Egipt wyglądem zewnętrznym z pewnością przypominał kraj
z czasów budowniczych piramid i ten okres historii zasłużył na nazwę renesansu ,
jaką się mu zwykle nadaje. Kraj był jednak słaby ekonomicznie i militarnie i w tych
dziedzinach Psametyk I i jego następca musieli oprzeć się na Grekach. Najemni
żołnierze greccy zakładali garnizony w twierdzach granicznych Egiptu, a rzemiosła
greckie miały zapewniony rynek zbytu w Naukratis na terenie Delty. Najemni
żołnierze greccy nie byli w stanie ocalić Egiptu od najazdu Persów w roku 525 p.n.e.,
ale greccy kupcy mogli ich nawet mile przywitać, bowiem w ramach imperium
perskiego otwierały się dla handlu greckiego nowe szlaki, przy czym w Egipcie ich
osadnictwo nie ograniczało się już wyłącznie do Naukratis. Poza rozlokowaniem
swych garnizonów na terenie Egiptu i nałożeniem podstawowych podatków
Persowie nie dokonali żadnych zmian w instytucjach krajowych. W stosunku do
religii byli tolerancyjni i za Dariusza I w oazie Charga wybudowali świątynię
Amuna; na murach świątyni wypisano imię tego króla, co nie mogło nastąpić bez
jego zezwolenia.
Niewiele wiemy na temat stosunku wczesnych osadników greckich do religii
egipskiej. Herodot wspomina, że Amazis wyznaczył place, na których miały być
wzniesione ołtarze i sanktuaria dla Greków, którzy nie mieszkali w Egipcie, lecz
tylko zatrzymywali się w interesach handlowych płynąc dalej. Ten przekaz należy
interpretować jako stworzenie Grekom możliwości oddawania kultu ich własnym
bogom. Na terenie samego Naukratis wykopaliska odsłoniły pozostałości wczesnych
świątyń Apolla, Hery, Afrodyty, Diojskurów i ogromny świątynny okręg Hellenion
założony wspólnie przez liczne greckie komuny Azji Mniejszej. Można tu jeszcze
wymienić świątynię Zeusa, o której istnieniu wiemy z przekazów pisanych. Na
terenie Naukratis nie natrafiono na jakikolwiek ślad bóstwa egipskiego, brak jest
również dowodu, by Grecy zaadoptowali jakieś bóstwo egipskie. Jednak
w inskrypcji pochodzącej prawdopodobnie z V wieku p.n.e. wspomina się o kulcie
Izydy na tym terenie. Podczas gdy greccy kupcy zdawali się wykazywać całkowitą
obojętność w stosunku do religii egipskiej, to ze strony myślicieli greckich
zwiedzających Egipt zaczęło narastać zainteresowanie i podziw dla religii
i cywilizacji tego kraju w ogóle.
Druga księga Herodota stanowić może charakterystyczny przykład tego
zainteresowania. Herodot opisując wielokrotnie i szczegółowo różne mity i kulty
egipskie stał się się jednym z naszych głównych zródeł poznania religii okresu
saickiego i perskiego. Kult zwierząt nie budzi zdziwienia autora, który stwierdza
z aprobatą, że w oddawaniu czci bogom Egipcjanie prześcignęli wszystkich innych
ludzi. Idąc za przykładem swych rodaków widzi między różnymi greckimi
i egipskimi bóstwami analogie i podobieństwa, które są czasami oparte na nic nie
znaczących szczegółach. I tak widzi on Ozyrysa w Dionizosie, Horusa w Apollinie,
Bastet w Artemidzie, Izydę w Demeter, Amuna (lub Ammona, jak wymawia to imię)
w Zeusie. Jeżeli chodzi o innych bogów czy boginie, to Herodot zna tylko grecki
odpowiednik ich imion, jak np.: Ares, Afrodyta, Atena, Hefajstos, Hermes, Herakles,
Selene, Tyfon, i uważa, że są to imiona pochodzenia egipskiego, które zostały [ Pobierz całość w formacie PDF ]