[ Pobierz całość w formacie PDF ]
motywem owej zgody była medialna, religijna i polityczna kampania przeciw decyzji umożliwiającej
śmierć głodową Eluany, w której powszechnie wykorzystywano jej zdjęcia z czasów przed wypad-
kiem, nie pokazywano zaś jej zdjęć zrobionych po kilkunastu latach życia w stanie wegetatywnym.
1482
Zob. np. S. Ritterman, Komentarz& , s. 120. Por. E. Traple, Dzieło& , s. 108.
1483
Por. nadto E. Ferenc-Szydełko, Przedmiot& , ZNUSz Roczniki Prawnicze nr 7, s. 83. Zob. także
B. Michalski, Prawnie& , s. 22.
1484
Naruszeniem prawa do tożsamości (wierności) wizerunku, a niekiedy jego integralności, może
być w fotografii artystycznej np. stylizacja pod kicz (ale już nie wykonanie zdjęcia przy wykorzystaniu
camera obscura) czy deformacja w portrecie psychologicznym lub w karykaturze. Zob. B. Michalski, Prob-
lemy& , s. 12 i n.; por. R. Niemczyński, W. %7łdżarski, Zasady& , s. 64-66 i 73-79; Natomiast naruszeniem in-
nych dóbr osoby przedstawionej na wizerunku mogłaby być jego publikacja w specyficznym kontekście,
o czym również wspomina B. Michalski, Prawo do wizerunku & , nr 15/1970, s. 12-13. Nadto zob. E. Wojni-
cka, Prawo do wizerunku& , s. 119-120, zob. także s. 117. Por. I. C. Kamiński, Swoboda autora& , s. 16 i n.
Rozdział IV Prawnoautorska ochrona wizerunku zmarłego 407
Na podstawie tych ostatnich przepisów możliwa jest też pośmiertna ochrona praw
do głosu1485, naruszanego wówczas chyba rzadziej niż prawo do wizerunku zmarłego.
Warto wspomnieć o werdykcie jednego z paryskich trybunałów, zapadłego 19 V 1982
r., w którym sąd zastosował sankcje wobec jednej ze stacji radiowych po śmierci Marii
Callas z tytułu dokonania bezprawnych nagrań jej głosu podczas ćwiczeń odbywa-
nych przez niÄ… w jej prywatnej siedzibie 1486.
XVI. Termin dwudziestoletni. Formuła, którą ustawodawca posłużył się w art. 81
ust. 1 przemawia za przyjęciem, iż na jakiekolwiek rozpowszechnianie wizerunku,
poza tym którego dotyczy art. 81 ust. 2, potrzebne jest albo zezwolenie osoby na wi-
zerunku przedstawionej albo przyjęcie umówionej zapłaty i brak wyraznego zastrze-
żenia. Jak widać, przepis ten nie przewiduje żadnych granic czasowych, co wydaje się
być szczególnie wymowne, bo przecież z art. 82 wynika, iż zezwolenie osób tamże
wskazanych, na rozpowszechnianie korespondencji skierowanej do zmarłego adresa-
ta, jest konieczne, o ile nie wyraził on innej woli, tylko w okresie dwudziestu lat od
jego śmierci. Taki sam wniosek należy odnieść do granic czasowych, w ciągu których
doniosłe jest zezwolenie samego adresata. Brak podobnej granicy w art. 81 ust. 1 zd.
1 wydaje się tym bardziej zastanawiający, że nie istniały żadne trudności, aby nadać
temu przepisowi treść zawierającą zapis prawie taki sam jak ten, który pomieszczo-
no w art. 82 (np. rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim
przedstawionej, także w okresie dwudziestu lat od jej śmierci ).
To że ustawodawca uznał jednak, iż zezwolenie osoby przedstawionej na wizerun-
ku jest konieczne tylko przez okres dwudziestu lat od jej śmierci, wynika z art. 83 in
fine. Wypływa zeń ten wniosek co prawda pośrednio, ale dostatecznie czytelnie. Mówi
się tam przecież, że m.in. roszczeń w przypadku rozpowszechniania wizerunku, nie
można dochodzić po upływie dwudziestu lat od śmierci osoby na nim przedstawionej.
Z tego zapisu wynika jednak jednoznaczny wniosek tylko co do terminowego ogra-
niczenia możliwości podnoszenia owych roszczeń1487. Można więc twierdzić, że nie
przesądza on o tym, że zezwolenie sportretowanego nie jest potrzebne także na roz-
powszechnianie wizerunku po dwudziestu latach od śmierci osoby na nim przedsta-
wionej, tyle że po upływie tego dwudziestolecia rozpowszechnianie wizerunku nie
1485
Por. J. Kamieniecki, Odpowiedzialność& , s. 55.
1486
J. Sieńczyło-Chlabicz, Przedmiot& , s. 19 i 23 przyp. 27; J. Sieńczyło-Chlabicz, Rozpowszechnianie& ,
PPH nr 9/2003, s. 40, por. s. 43 i n.; J. Balcarczyk. Prawo do wizerunku i jego komercjalizacja. Studium cywil-
noprawne..., s. 52 . Orzeczenie OLG w Hamburgu z 8 V 1989 r. stanęło na stanowisku, że syna znanego
w całych Niemczech ze sposobu interpretowania tekstu i charakterystycznej barwy głosu aktora może
skutecznie sprzeciwić się eksploatowaniu tych jego artystycznych oraz swoistych elementów mowy
w reklamie z pomocą osoby imitującej cudzy głos. Dodajmy, że w reklamie, w której naśladowany był
głos zmarłego aktora [H. Erhardt a uw. J.M.], posłużono się także używanymi przez niego charakte-
rystycznymi zwrotami (np. «und noch n Gedicht») (J. Barta, R. Markiewicz, Dobra osobiste osób fizycz-
nych..., s. 125). Nadto zob. P. Księżak [w:] Kodeks..., s. 264. Por. J. Bafia, Polskie& , s. 41.
1487
Ta interpretacja jest bez wątpienia powściągliwa, ale też zdaje się być wierna treści rozważa-
nego przepisu art. 83. Nieco inaczej widzÄ… to J. Barta i R. Markiewicz, a ich konkluzje budzÄ… moje
wątpliwości: Wprawdzie przepis ten in fine stanowi, iż roszczeń służących ochronie wizerunku nie
można dochodzić po upływie 20 lat od śmierci osoby, której wizerunek dotyczy, tym niemniej można
również bronić poglądu, iż występuje tu nie instytucja przedawnienia roszczeń, lecz raczej konstruk-
cja pewnego prawa terminowego. Prowadziłoby to do uznania, iż prawo do wizerunku przynaj-
mniej to, które regulowane jest w ustawie autorskiej z 1994 r. ma charakter dziedziczny, a skoro
tak to należałoby albo dopuścić (co obecnie trudno jest pogodzić z istniejącym stanem prawnym)
dziedziczenie praw osobistych, albo też omawianemu prawu do wizerunku nadać charakter prawa
majątkowego, prawa nastawionego głównie na ochronę majątkowych interesów osoby, której wize-
runek dotyczy (Wokół prawa& , s. 23). Zob. także A. Matlak, Cywilnoprawna& , s. 326-327.
408
Jacek Mazurkiewicz Ochrona dóbr osobistych zmarłego w prawie polskim
upoważnia już do podnoszenia roszczeń odpowiednich do tych, które przewiduje art.
78 ust. 1. Ale merytoryczna i praktyczna wartość takiej interpretacji byłaby żadna. For-
muła zawarta in fine art. 83 przesądza bowiem nie tylko o niemożliwości podnoszenia
roszczeń, ale też dobitnie wskazuje, że zgoda nie jest konieczna po upływie okresu,
o którym w przepisie tym mowa, co najmniej że jej brak nie stanowi podstawy podno-
szenia stosownych roszczeń. Cóż zaś może znaczyć zgoda, której brak nie znaczy nic?
Koniec końców przesądza o wadliwości takiej interpretacji porównanie z blizniaczą, co
do istoty, regulacją pośmiertnego statusu korespondencji. Stąd przyjąć należy, że mimo
brzmienia art. 81 ust. 1 zd. 1, nie zawierajÄ…cego klauzuli analogicznej do pomieszczonej
w art. 82, zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku jest potrzebne za życia osoby
na nim przedstawionej i w ciągu dwudziestu lat od jej śmierci.
To że zezwolenie jest potrzebne tylko w ciągu wspomnianego okresu, stanowi
bardzo poważne ograniczenie praw osoby przedstawionej na wizerunku. Można więc
rozważać, czy stosowny przepis nie powinien być sformułowany jednoznacznie, podob- [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl karpacz24.htw.pl
motywem owej zgody była medialna, religijna i polityczna kampania przeciw decyzji umożliwiającej
śmierć głodową Eluany, w której powszechnie wykorzystywano jej zdjęcia z czasów przed wypad-
kiem, nie pokazywano zaś jej zdjęć zrobionych po kilkunastu latach życia w stanie wegetatywnym.
1482
Zob. np. S. Ritterman, Komentarz& , s. 120. Por. E. Traple, Dzieło& , s. 108.
1483
Por. nadto E. Ferenc-Szydełko, Przedmiot& , ZNUSz Roczniki Prawnicze nr 7, s. 83. Zob. także
B. Michalski, Prawnie& , s. 22.
1484
Naruszeniem prawa do tożsamości (wierności) wizerunku, a niekiedy jego integralności, może
być w fotografii artystycznej np. stylizacja pod kicz (ale już nie wykonanie zdjęcia przy wykorzystaniu
camera obscura) czy deformacja w portrecie psychologicznym lub w karykaturze. Zob. B. Michalski, Prob-
lemy& , s. 12 i n.; por. R. Niemczyński, W. %7łdżarski, Zasady& , s. 64-66 i 73-79; Natomiast naruszeniem in-
nych dóbr osoby przedstawionej na wizerunku mogłaby być jego publikacja w specyficznym kontekście,
o czym również wspomina B. Michalski, Prawo do wizerunku & , nr 15/1970, s. 12-13. Nadto zob. E. Wojni-
cka, Prawo do wizerunku& , s. 119-120, zob. także s. 117. Por. I. C. Kamiński, Swoboda autora& , s. 16 i n.
Rozdział IV Prawnoautorska ochrona wizerunku zmarłego 407
Na podstawie tych ostatnich przepisów możliwa jest też pośmiertna ochrona praw
do głosu1485, naruszanego wówczas chyba rzadziej niż prawo do wizerunku zmarłego.
Warto wspomnieć o werdykcie jednego z paryskich trybunałów, zapadłego 19 V 1982
r., w którym sąd zastosował sankcje wobec jednej ze stacji radiowych po śmierci Marii
Callas z tytułu dokonania bezprawnych nagrań jej głosu podczas ćwiczeń odbywa-
nych przez niÄ… w jej prywatnej siedzibie 1486.
XVI. Termin dwudziestoletni. Formuła, którą ustawodawca posłużył się w art. 81
ust. 1 przemawia za przyjęciem, iż na jakiekolwiek rozpowszechnianie wizerunku,
poza tym którego dotyczy art. 81 ust. 2, potrzebne jest albo zezwolenie osoby na wi-
zerunku przedstawionej albo przyjęcie umówionej zapłaty i brak wyraznego zastrze-
żenia. Jak widać, przepis ten nie przewiduje żadnych granic czasowych, co wydaje się
być szczególnie wymowne, bo przecież z art. 82 wynika, iż zezwolenie osób tamże
wskazanych, na rozpowszechnianie korespondencji skierowanej do zmarłego adresa-
ta, jest konieczne, o ile nie wyraził on innej woli, tylko w okresie dwudziestu lat od
jego śmierci. Taki sam wniosek należy odnieść do granic czasowych, w ciągu których
doniosłe jest zezwolenie samego adresata. Brak podobnej granicy w art. 81 ust. 1 zd.
1 wydaje się tym bardziej zastanawiający, że nie istniały żadne trudności, aby nadać
temu przepisowi treść zawierającą zapis prawie taki sam jak ten, który pomieszczo-
no w art. 82 (np. rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim
przedstawionej, także w okresie dwudziestu lat od jej śmierci ).
To że ustawodawca uznał jednak, iż zezwolenie osoby przedstawionej na wizerun-
ku jest konieczne tylko przez okres dwudziestu lat od jej śmierci, wynika z art. 83 in
fine. Wypływa zeń ten wniosek co prawda pośrednio, ale dostatecznie czytelnie. Mówi
się tam przecież, że m.in. roszczeń w przypadku rozpowszechniania wizerunku, nie
można dochodzić po upływie dwudziestu lat od śmierci osoby na nim przedstawionej.
Z tego zapisu wynika jednak jednoznaczny wniosek tylko co do terminowego ogra-
niczenia możliwości podnoszenia owych roszczeń1487. Można więc twierdzić, że nie
przesądza on o tym, że zezwolenie sportretowanego nie jest potrzebne także na roz-
powszechnianie wizerunku po dwudziestu latach od śmierci osoby na nim przedsta-
wionej, tyle że po upływie tego dwudziestolecia rozpowszechnianie wizerunku nie
1485
Por. J. Kamieniecki, Odpowiedzialność& , s. 55.
1486
J. Sieńczyło-Chlabicz, Przedmiot& , s. 19 i 23 przyp. 27; J. Sieńczyło-Chlabicz, Rozpowszechnianie& ,
PPH nr 9/2003, s. 40, por. s. 43 i n.; J. Balcarczyk. Prawo do wizerunku i jego komercjalizacja. Studium cywil-
noprawne..., s. 52 . Orzeczenie OLG w Hamburgu z 8 V 1989 r. stanęło na stanowisku, że syna znanego
w całych Niemczech ze sposobu interpretowania tekstu i charakterystycznej barwy głosu aktora może
skutecznie sprzeciwić się eksploatowaniu tych jego artystycznych oraz swoistych elementów mowy
w reklamie z pomocą osoby imitującej cudzy głos. Dodajmy, że w reklamie, w której naśladowany był
głos zmarłego aktora [H. Erhardt a uw. J.M.], posłużono się także używanymi przez niego charakte-
rystycznymi zwrotami (np. «und noch n Gedicht») (J. Barta, R. Markiewicz, Dobra osobiste osób fizycz-
nych..., s. 125). Nadto zob. P. Księżak [w:] Kodeks..., s. 264. Por. J. Bafia, Polskie& , s. 41.
1487
Ta interpretacja jest bez wątpienia powściągliwa, ale też zdaje się być wierna treści rozważa-
nego przepisu art. 83. Nieco inaczej widzÄ… to J. Barta i R. Markiewicz, a ich konkluzje budzÄ… moje
wątpliwości: Wprawdzie przepis ten in fine stanowi, iż roszczeń służących ochronie wizerunku nie
można dochodzić po upływie 20 lat od śmierci osoby, której wizerunek dotyczy, tym niemniej można
również bronić poglądu, iż występuje tu nie instytucja przedawnienia roszczeń, lecz raczej konstruk-
cja pewnego prawa terminowego. Prowadziłoby to do uznania, iż prawo do wizerunku przynaj-
mniej to, które regulowane jest w ustawie autorskiej z 1994 r. ma charakter dziedziczny, a skoro
tak to należałoby albo dopuścić (co obecnie trudno jest pogodzić z istniejącym stanem prawnym)
dziedziczenie praw osobistych, albo też omawianemu prawu do wizerunku nadać charakter prawa
majątkowego, prawa nastawionego głównie na ochronę majątkowych interesów osoby, której wize-
runek dotyczy (Wokół prawa& , s. 23). Zob. także A. Matlak, Cywilnoprawna& , s. 326-327.
408
Jacek Mazurkiewicz Ochrona dóbr osobistych zmarłego w prawie polskim
upoważnia już do podnoszenia roszczeń odpowiednich do tych, które przewiduje art.
78 ust. 1. Ale merytoryczna i praktyczna wartość takiej interpretacji byłaby żadna. For-
muła zawarta in fine art. 83 przesądza bowiem nie tylko o niemożliwości podnoszenia
roszczeń, ale też dobitnie wskazuje, że zgoda nie jest konieczna po upływie okresu,
o którym w przepisie tym mowa, co najmniej że jej brak nie stanowi podstawy podno-
szenia stosownych roszczeń. Cóż zaś może znaczyć zgoda, której brak nie znaczy nic?
Koniec końców przesądza o wadliwości takiej interpretacji porównanie z blizniaczą, co
do istoty, regulacją pośmiertnego statusu korespondencji. Stąd przyjąć należy, że mimo
brzmienia art. 81 ust. 1 zd. 1, nie zawierajÄ…cego klauzuli analogicznej do pomieszczonej
w art. 82, zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku jest potrzebne za życia osoby
na nim przedstawionej i w ciągu dwudziestu lat od jej śmierci.
To że zezwolenie jest potrzebne tylko w ciągu wspomnianego okresu, stanowi
bardzo poważne ograniczenie praw osoby przedstawionej na wizerunku. Można więc
rozważać, czy stosowny przepis nie powinien być sformułowany jednoznacznie, podob- [ Pobierz całość w formacie PDF ]